امروزه خلق ثروت از دانش به علت تحولات شگرف تکنولوژیکی در جهان اهمیت به سزایی یافته است. به گونه ای که در قرن بیست و یکم انتظار می رود اقتصاد مبتنی بر دانش در بسیاری از کشور ها شکل گیرد و جوامعی که در آن ها ثروت ملی و رشد اقتصادی در قالب ایده ها و دانش وفناوری و نه در قالب مواد و منابع فیزیکی سنجیده می شود، یکی پس از دیگری پدیدار و توسعه یابند. لذا سیاست گذارانی که به دنبال توسعه ی فناوری و نوآوری در جوامع خود هستند ،بایستی با رویکردی سیستمی اقدام به ایجاد و تقویت نهاد ها و روابط لازم بین آن ها بنمایند به گونه ای که آن ها بتوانند در محیطی مناسب به طور هماهنگ و هم جهت عمل کرده و به این ترتیب بستر موردنیاز را برای افزایش جریان دانش و ایجاد ارزش افزوده در صنایع خود فراهم آورند.

در حالی که کشور های پیشرفته در جهان با پشت سر گذاشتن انقلاب های کشاورزی و صنعتی و با شکل گیری جامعه فراصنعتی طی نیم قرن گذشته تلاش نموده و می نمایند تا سیستم های دانش و اقتصاد مبتنی بر دانش را تجربه کنند، در کشور ما نیز با توجه به اهمیت اخذ رویکردی سیستمی جهت گسترش فناوری و نوآوری، فعالیت هایی آغاز شده است. به طوری که از مضامین اصلی برنامه ی چهارم توسعه ی کشور، تحقق اقتصاد دانایی محور در راستای دستیابی به اهداف ترسیم شده در سند چشم اندازبیست ساله ی کشورمی باشد. در این راستا، برای رسیدن به اهداف برنامه ی چهارم توسعه ی کشور، مناطق ویژه ی علم و فناوری در استان های حائز شرایط و مستعد کشور تأسیس می گردند.

توسعه مبتنی بر دانایی و اقتصاد دانش بنیان، امروزه در اکثر کشورهای دنیا به عنوان راهبرد محوری توسعه قرار گرفته است. در این راهبرد نوآوری، کارآفرینی، فناوری های برتر، نیروی انسانی کارآفرین و تحصیـل

02

کرده، زیرساخت هـای توسعه علمی، واحدهای تحقیق و توسعه، شرکت های کوچک و متوسط دانش بنیان، و سرمایه های ریسک پذیر عناصر کلیدی به شمار می آیند.

اقتصاد دانش بنیان، اقتصادی است که مستقیما براساس تولید، توزیع و مصرف دانش و اطلاعات عمل کند.

در اقتصاد دانش بنیان، دانش محرک اصلی رشد، ایجاد ثروت و اشتغال در تمامی فعالیت هاست. براساس این تعریف، اقتصاد دانش بنیان تنها بستگی به تعداد محدودی صنایع مبتنی بر فناوری بسیار پیشرفته نیست، بلکه در این نوع اقتصاد، کلیه فعالیت های اقتصادی به شکلی بر دانش متکی است، حتی فعالیت هایی نظیر معدن و کشاورزی که اقتصاد قدیمی خوانده می شوند. همچنین دانش مورد نیاز برای ساختن اقتصاد دانش بنیان تنها از نوع فناوری محض نیست بلکه دانش فرهنگی، اجتماعی و مدیریتی را نیز دربر می گیرد. اقتصاد دانش بنیان، اقتصاد بدون وزن است که در آن دانش به کالا تبدیل شده و به فروش می رسد. در این اقتصاد، محل فعالیت اقتصادی اهمیت ندارد و دانش و اطلاعـات به هر جا که تقاضا برای آن بیشتر و موانع در مقابل آن کمتر باشد، نفوذ می کند. سهم قابل توجهی از ^GDP در اقتصاد دانش بنیان از رشته فعالیت های مبتنی بر دانش و دانش ساز ایجاد می شود و ذخیره دانش در کالاها تعیین کننده قیمت محصولات است.

یکی از مهمترین مولفههای توسعه هر کشور، میزان تحقق  اقتصاد دانش بنیان است. در این بخش به منظور بررسی نیاز بازار به ایجاد کارخانه نوآوری جدید، وضعیت تولیدات علمی کشور و سهم ایران از بازار جهانی صادرات خدمات و محصولات فناورانه مورد بررسی قرار خواهد گرفت.